Wanneer er expressie op het lezen toegepast wordt, wanneer ‘het leuk is om naar je te luisteren’, wanneer een leerling ‘leest zoals je praat’, dan weet je als leraar: die snapt wat er staat, die begrijpt wat hij of zij leest. Lezen met expressie vormt de brug tussen enerzijds het decoderen en anderzijds het lezen met begrip. Dat is wat ik noem ‘vloeiend lezen’: lezen met expressie, én correct, én in een voldoende tempo. Vloeiend lezen omvat dus vlot lezen en onderbouwt verdiepend (begrijpend) lezen.
Methodisch gezien is er wel aandacht voor expressie in de vorm van intonatie. Maar lezen met expressie is meer dan lezen met intonatie. De betekenis van vloeiend lezen wordt te vaak onderschat. Als je met jouw team werk wil maken van het optimaliseren van de doorgaande leesvaardigheid, doen jullie er goed aan, om op het vloeiend lezen in jullie aanbod te reflecteren. Doorgaans is daar een enorme winst te boeken! Wanneer jullie leerlingen zowel verhalende als informatieve teksten met expressie (leren) lezen heeft dit positief effect op het leesbegrip. (Handboek Technisch Lezen: www.onderwijsadviseurs.com/publicaties).
De Nationale Voorleesdagen (www.onderwijsadviseurs.com/post/een-huis-voor-harry) en ook de Poëzieweek kunnen de aanleiding zijn om het lezen met expressie weer expliciete aandacht te geven, mocht dit wat op de achtergrond zijn geraakt. Over poëzie geeft www.leesmonitor.nu/nl/poëzie tijd wetenswaardige achtergrondinformatie.
Er is zoveel prachtige poëzie geschreven ook voor leerlingen in de bovenbouw.
Ik ben grote fan van Edward van de Vendel en zijn bundel sportgedichten ‘Ik juich voor jou’ (Querido, 2013) is een van mijn favorieten. Sport is sowieso een aansprekend thema, dus een motiverende aansluiting maak je daarmee al snel. De gedichten van Van de Vendel lees je met een lach; ‘Gediggie’ of ‘Skischansspringers’ (lekker in deze tijd), zijn vreselijk komisch en zitten vol met taalgrapjes. Mijn suggestie is dus: gebruik Edward van de Vendel’s gedichten behalve om de taal te bewonderen ook om het lezen met expressie te bevorderen.
Natuurlijk moet een gedicht eerst worden (voor-) gelezen en begrepen worden in de humor, het figuurlijk taalgebruik en de woordspelingen. Maak gebruik van het herhaald begeleid lezen als werkvorm en geef elke nieuwe herhaling een eigen doelstelling mee.
Wees model in denken: betrek de leerlingen niet door het vraag gestuurde ‘quizzen’ (dat wil zeggen hengelen naar de goede antwoorden), maar door vraag-stellingen die hun hersens uitdagen te denken. Laat hen antwoorden door hen de hand te laten opsteken om zo de diepere laag in de tekst te gaan begrijpen. Gebruik werkvormen als denken – delen – uitwisselen om alle leerlingen te betrekken bij het gesprek over de bedoeling van de auteur. Zet het gedicht en de prachtige illustraties op je digibord en geef de leerlingen een kopie zodat ze kunnen onderstrepen wat benadrukt gelezen moet worden.
Voor wie wil: integreer zelf-schrijven.
Het gedicht ‘Span er een koord overheen’ is ontroerend mooi. Ook een sportgedicht, maar met een totaal andere boodschap. Om die boodschap nog scherper over te brengen repeteert de schrijver woorden en zinsdelen. Wat een mooie mentortekst voor als je de leerlingen zelf een gedicht wilt laten schrijven.
Wil je meer suggesties of ondersteuning kijk dan op www.schrijvenonline.org. Met dichtoefeningen voor kinderen. Als je die dan weer met expressie laat voorlezen is de cirkel prachtig rond met een effectieve integratie van alle taaldomeinen!
Door: Karin van de Mortel