Over de verbinding tussen lezen en schrijven met het thema van de Kinderboekenweek.
‘En toen…’ is een prachtige titel voor de focus van de Kinderboekenweek. Ik vind het boek van Joke van Leeuwen: ‘Nu is later vroeger’, fantastisch. Het is humorvol en scherp. Joke van Leeuwen beschrijft en illustreert (!) op creatieve wijze anekdotes, feiten en verhalen over ‘tijd’. Van heel vroeger tot het nu en ze geeft hierbij natuur, techniek en wetenschap een plek en bovendien neemt ze de lezer mee in het denken over de toekomst. (“De toekomst is er niet. Zodra die er is, is het geen toekomst meer maar heden”). De teksten bieden zoveel mogelijkheden terwijl het heden niet door dit boek wordt verlaten. Warm aanbevolen voor de bovenbouw.
De serie ‘Van klein tot groots’ (Vier Windstreken) is misschien voor jou ook wel een waardevolle bron. En meer geschikt voor de middenbouw. De boeken in deze serie sluiten thematisch helemaal aan. Het zijn stuk voor stuk levensverhalen van krachtige vrouwen die in hun tijd een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de loop van de wereldgeschiedenis. Volkomen terecht dus wanneer je de -s in ‘groots’ benadrukt. Als je wilt dat jouw leerlingen leren hoe deze vrouwen hebben gevochten voor hun goede zaak en op welke wijze hun invloed nog steeds merkbaar is in onze huidige maatschappij maak dan gebruik van deze serie.
De serie beschrijft in een prentenboek stijl met eenvoudige (maar betekenisvolle) illustraties de levensverhalen van verschillende vrouwen. Achterin de boeken de meer complexere biografische tekst. Wat een mooie differentiatievorm wordt hier al vanuit de boeken geboden! Ik koos twee boeken uit deze serie voor de beschrijving van een activiteit: de biografie van Marie Curie en die van Rosa Parks.
Marie Curie won als enige mens ooit, twee keer de Nobelprijs. De medische wetenschap kan niet meer zonder haar röntgenapparaat. Rosa Parks heeft met haar moed en waardigheid een beweging op gang weten te brengen die een einde maakte aan de rassenscheiding. Actueler kan het niet. Het zijn levensverhalen met een boodschap en veel impact.
Mijn volgende aanbeveling is dat je enkele van de belangrijkste illustraties inscant met behulp van de gratis app Office Lens. (Misschien als je dat wilt, ook wel de wat complexere tekst achterin de boeken?). Visualiseer zo tekst en illustraties op je digibord. Dat doet veel met de betrokkenheid van de leerlingen en bovendien maakt het het denken over de tekst, het meeschrijven of het maken van aantekeningen duidelijker.
Deze boeken zijn dus levensverhalen, biografieën. Je wilt dat de leerlingen leren hoe deze vrouwen zich met hun visie op het leven en de maatschappij door hun tijd heen geworsteld hebben en op welke wijze ze nu nog steeds betekenisvol zijn. Daarnaast kan je deze teksten ook gebruiken als mentortekst.
Opnieuw een aanbeveling: gebruik eerst de tekst van Marie Curie om én de inhoud én het tekstgenre duidelijk te maken. Lees hardop denkend voor, gebruik de illustraties en schrijf mee. Betrek de leerlingen in jouw denken door hand opsteken, het gebruik van wisbordjes of korte coöperatieve opdrachten. Je brengt kennis aan door het proces van de ‘scaffolding’: je zet het denken van de leerlingen als het ware ‘in de steigers’, door te demonstreren, door het te laten zien dat je mee schrijft en dat je daarmee gebruik maakt van de ‘scaffold’ als een zelfstandig naamwoord. Je structureert de biografie namelijk door met behulp van een paar kenmerkende picto’s, mee te schrijven. Op deze manier geef je de leerlingen daadwerkelijk een steun (scaffold) mee. Je laat ze zelf aan de slag gaan wanneer ze in het levensverhaal van Rosa Parks gaan ontdekken wat haar missie in het leven is geweest en de invloed die zij tot op de dag van vandaag nog steeds heeft. Klik op de link hieronder voor een betekenisvolle schrijfopdracht met behulp van picto's als een scaffold voor het schrijven.
Omdat leerlingen beter en dieper leren van meer dan één tekst, is mijn aanbeveling om voor verder verdiepend lezen en leren meerdere bronnen te selecteren: verschillende genres, online en print, van verschillende tekstcomplexiteit. Bronnen die dus relevant voor het door jou geselecteerde leerdoel (Van de Mortel, Teksten om van te leren, JSW 07-2019). Voorkom, wat ik noem, een zgn. ‘informatie kliko’. Daar bedoel ik mee: te veel verschillende losse onderwerpen die wel aan het leerdoel gerelateerd zijn, maar niet of minder relevant, waardoor de diepgang dreigt te ontbreken en er te weinig leren kan plaatsvinden.
Ga dus op zoek naar aanvullende verdiepende bronnen. Of gebruik bijvoorbeeld een van de volgende suggesties.
In ‘Wereldkinderen’ (Gottmer) van Tom Adams worden 50 mensen beschreven die al jong de geschiedenis hebben beïnvloed, waaronder ook meer recente helden zoals Boyan Slat. Over o.a. Boyan Slat is erg veel online te vinden, ook aan beeldmateriaal. ‘Bedtijdverhalen voor rebelse meisjes’ (Rose Stories) van Favilli en Cavallo beschrijft dappere rolmodellen. Ik wil een speciale aanbeveling doen voor 'Wereldvrouwen' van Katherine Halligan. Wat een top-boek. Omdat het een woordenlijst bevat, een fotoverantwoording en een register. En omdat het een uitleg geeft over de verschillende hoofdstuktitels: sterke leiders, creatieve geesten, wereldverbeteraars, slimme denkers en dappere helden. Tenslotte: denk ook aan de canon van Nederland die immers begint met een vrouw en eindigt met vrouwen. (canonvannederland.nl) Voor het laatste zou je ‘Het Oranjegevoel’ (Kluitman) kunnen gebruiken van Giphart en Ten Raa.
Van veel leerkrachten hoor ik dat ze met ‘oma en opa’ aan de slag willen gaan. Of met ‘de Vikingen’. Dit zijn onderwerpen die gerelateerd zijn aan het thema tijd. Maar het zijn geen thema’s. ‘Tijd’ is zeker een thema. Een thema roept denken op, daagt hypothese vorming uit, is een zoektocht naar processen en patronen. Een thema kan een oplossingsmethode zijn, een uitleg, een interpretatie of een antwoord op een ‘grote vraag’. De onderwerpen die worden behandeld dragen bij aan de conceptvorming rondom het thema. Als je hebt bepaald welke leerdoelen je wilt nastreven, ga dan jouw bronnen zoeken die bijdragen aan het leren over ‘Tijd’. Leg een basis van kennis en ga door middel van transfer voor verdiepend lezen en leren.
Comments