Moppereend is een fijn, vrolijk, voor jonge kinderen herkenbaar prentenboek voor het jaar 2020. Geschreven door Joyce Dunbar met geweldige aansprekende illustraties van Petr Horáček. (Lemniscaat 2018).
Eend is super mopperig omdat haar vijver is opgedroogd en ze zich verveelt. En dan wil geen van de andere dieren met haar spelen, vindt zij…
Tenminste…alle dieren doen haar een aanbod, maar daar Eend heeft geen zin in: ze heeft geen zin om met Hond leuk gaten te gaan graven. En omdat Eend niet van modderpoelen houdt, is spelen met Varken ook niet iets dat ze leuk vindt. Kraaien kan Eend niet, dus kukelen met Haan gaat ook niet lukken. Een wedstrijdje huppen met Konijn zal ze op voorhand gaan verliezen dus daarin zit ook geen uitdaging en soezen met Schildpad is dodelijk saai. Een wasgoed -maaltijd delen met Geit vindt ze ook niet erg aantrekkelijk. Nee, geen van de dieren kan Eend uit haar mopperstand halen: er is niks goed.
Boven Eend verschijnt een steeds maar groter groeiend grijs wolkje van ergernis en bozigheid bij elke teleurstelling die ze te verwerken krijgt omdat ze met niemand haar verveling kan doorbreken en ze zich steeds beroerder gaat voelen. Totdat het wolkje van ergernis boven haar hoofd is uitgegroeid tot een ‘megantisch’ grote blauwe – paarse – gele – zwarte donderwolk, waaruit een enorme wolkenbreuk losbarst. Heerlijk dat alle dieren met Eend in de regen gaan spelen en met de regen haar mopperbui ook helemaal oplost.
Vorig jaar hebben we als Onderwijsadvies met elkaar de verschillende invalshoeken beschreven die mogelijk waren in het werken met ‘Een huis voor Harry’ (Timmers, L. 2018, Querido). Dus gaan we er een traditie van maken en daarom in deze blog géén knutseltjes of liedjes met Moppereend, maar een aantal suggesties voor het samen nadenken over Moppereend en wat de tekst zou kunnen betekenen.
Tip 1: Digitaliseer het boek met de gratis app Office Lens, eenvoudig te downloaden op je telefoon en de toepassing wijst zich vanzelf. Zet de illustraties bijvoorbeeld in een powerpoint, voor op jouw digibord. Wijs de kinderen op de overeenkomst tussen het fysieke boek dat je voorleest en de illustraties die zij nu zo lekker groot, goed kunnen bekijken. Dat levert zoveel meer betrokkenheid op. Je bent veel meer in de gelegenheid om de illustraties te betrekken bij de verhaallijn en je hebt bovendien de mogelijkheid om terug te bladeren en het ‘bewijs’ voor de vragen die je stelt uit de tekst en de illustraties te halen.
Tip 2. Bedenk met welke doelstelling jij Moppereend wilt gaan voorlezen.
Natuurlijk is Moppereend een prentenboek om genietend uit voor te lezen. Er zijn ook andere doelstellingen denkbaar die het voorlezen van Moppereend de moeite waard maken.
De mopperende bozigheid in Moppereend is voor jonge kinderen heel herkenbaar. Dat de dingen niet altijd gaan zoals ze graag zou willen dat ze zouden gaan. En dat het dan toch allemaal wel weer in orde komt. Dat wordt in het boek zo mooi bespreekbaar gemaakt: de mopperbui gaat ook weer over.
(…) “Ik ga jullie ‘Moppereend’ voorlezen. En ik denk dat jullie Eend heel goed kunnen begrijpen: want niet alles wat Eend wil in het verhaal, gaat ook zoals hij wil en daar wordt Eend dus heel mopperig van. En dan voelt hij zich naar. Dat hebben jullie vast ook wel eens meegemaakt, dat iets niet gaat zoals jij wilt en dat je daar boos, verdrietig of mopperig over wordt. (…) Luister eens mee naar het verhaal van Eend en laten we eens goed nadenken hoe het komt dat de mopperbui van Eend ook weer over gaat. Misschien kunnen we daar wel iets van leren…”
Het prentenboek vertelt, zoals zoveel teksten voor jonge kinderen, weer een boeiend ‘stapelverhaal’: de dieren bieden Eend allemaal aan om met hen samen te spelen, maar Eend kan hun spelletjes niet waarderen. Het is een mooie doelstelling om alle dieren en hun favoriete bezigheden te noteren om zo bijvoorbeeld het navertellen te stimuleren.
(…) “Ik ga Moppereend (nog een keer) voorlezen. En deze keer ga ik met jullie samen tekenen welke dieren er allemaal in het verhaal voorkomen en welk spel ze samen met Eend willen gaan spelen. Dat ga ik hier doen (…). Als ik dit schrijf en teken dan helpt dat. Want dan kunnen jullie dit ook als het verhaal is voorgelezen, navertellen. Dan weet je beter wat er allemaal in het verhaal is gebeurd”.
Ik geef jullie graag nog andere uitwerkingen mee om met Moppereend aan de slag te gaan.
Tip 3. Gebruik de illustraties en gebruik in dit geval ook de schutbladen. Daar staan talloze regendruppels afgebeeld. En die regen…die speelt in het boek wel een hele grote rol: het hele probleem van Eend wordt ermee opgelost! Dus verdienen de schutbladen aandacht: “Wat zien we? Wat denken we? Zouden die regendruppels belangrijk zijn in het boek? Waarom wel of waarom niet?”
Neem voorspellingen serieus en noteer ze zodat je er later ook op terug kunt komen wanneer de regen uit de lucht komt spetteren.
De eerste pagina met Moppereend en het wolkje vraagt zeker om modeling: “We zien toch dat Eend echt niet blij kijkt. Natuurlijk niet. De vijver is opgedroogd en ze verveelt zich want ze heeft niemand om mee te spelen. Wie vindt ook dat jezelf vervelen heel vervelend is? Steek je hand eens op…En Eend vindt het dus ook heel vervelend, dat kunnen we aan haar hoofd wel zien he? (…)
“En dan zie ik bij Eend een klein grijs wolkje boven haar hoofd verschijnen, een mopperig donderwolkje, zien jullie dat ook? Kijk eens met me mee, wijs eens aan…Wie van jullie denkt ook dat het wolkje een boos denk-woord is van Eend?” (…)
“Ik zie dat kleine grijze wolkje steeds maar groeien…zien jullie dat ook? Ik weet nu nog niet of het een echte wolk is, of dat het een denkwolk is die bij Eend hoort. Laten we daar eens over nadenken? Zou het een echte regenwolk zijn? Wie denkt dat er regen komt…duim omhoog??”
Tip 4. Wees terughoudend met (individuele) vraagstellingen zoals ‘Wie weet hoe dit dier heet…?’, ‘Hoe het komt dat …?’, ‘Wat betekent soezen?’ Welke lijn zie je hier? Wie weet dat?’ Quizzen naar antwoorden gaat hier (voor de meeste kinderen) niet werken. Reik ze de woorden aan, geef ze de woorden mee en doe vervolgens een beroep op hun passieve woordenschat.
Tip 5. Natuurlijk moet je iets met ‘megantisch’, wat een creatieve vondst van vertaler Jesse Goossens! Het is een prachtig woord. En het is een zogenaamd ‘porte-manteau’ woord. In het Nederlands veel minder mooi aangeduid met ‘kofferwoord’ of een neologisme. Een porte-manteau woord wordt gemaakt door twee delen van andere woorden aan elkaar te plakken en zo een helemaal nieuw begrip te creëren. Brusjes (broer en zus) en brunch zijn misschien voorbeelden die de kinderen kunnen snappen. ‘Megantisch’ maakt duidelijk dat de wolk mega-gigantisch-enorm-ongekend groot is! Schrijven, lezen, uitspreken en de waardering laten blijken voor het spelen met de taal!
Tip 6. Schrijf mee, teken mee, maak visueel. Natuurlijk hoeven ze niet zelf te kunnen lezen of schrijven. Dat wat jij als leerkracht schrijft en tekent maakt nalezen en navertellen mogelijk. Dat demonstreer je heel duidelijk met deze werkvorm en daarvoor leent Moppereend zich heel goed.
Teken een tabel en laat de invulling ervan gedurende het voorlezen van het verhaal ontstaan. Als je een beetje een tekenaar bent zorg je voor (symbolische) tekeningen of zorg voor afbeeldingen uit het boek met behulp van Office Lens.
Zo’n tabel maakt ook het opnieuw opsommen van de eigenschappen en geluiden van de dieren mogelijk.
De dubbele pagina die naast deze tabel gelegd moet worden is natuurlijk de pagina waarbij alle dieren vrolijk spetterend, poedelend en plonzend in de regen samen spelen.
Zet ook de afbeelding van Moppereend en vrolijke Eend eens naast elkaar. Geef tweetallen van beide pagina’s een kopie van de illustraties. Vraag aan de leerlingen: “Wat zie je en wat denk je?” Laat de verschillen in een kniegesprekje benoemen en bespreek de oorzaken van de verschillen tussen beide illustraties.
Tip 7. Benut de tekstkenmerken. De vormgeving van woorden en de keuze van lettertypen vragen om voorlezen met expressie: Groter – Groot - Enorm – Megantisch – Zwart. Maar ook de pagina met de inktzwarte donderwolk met de woorden Spetter – Druip – Drip leent zich hiervoor. Gebruik de illustraties en wijs bij terwijl je de woorden laat klinken: “Zo is het leuk om naar me te luisteren, zo lees ik voor alsof ik praat”. Hiermee leg je de basis voor- en demonstreer je het belang van lezen met expressie, de brug tussen technisch decoderen en lezen met begrip. Veel plezier met Moppereend.
Megantisch belangrijk!