Voorgelezen worden en zelf lezen uit nieuwe boeken rondom een thema: daar draait het uiteraard om in de jaarlijkse Kinderboekenweek. Het thema van 2020 is “En toen… “. We gaan terug in de tijd, waarin boeken in tekst en illustraties de wereld van vroeger dichterbij halen.
“En toen…” is een verwachtingsvol thema. De puntjes in de titel bieden ruimte voor het concretiseren naar speelbare thema’s. In de afgelopen periode heb ik menige themavoorbereiding voorbij zien komen zoals: “In en om het ridderkasteel”, “Bij opa en oma thuis” en “Wij hebben een stenenmuseum”. Thema’s waarover van alles valt te spelen en te onderzoeken.
Dergelijke thema’s zijn zinvol aangezien ze persoonlijke waarde voor een kind hebben. Ze kunnen er hun emoties en fantasie in kwijt en er valt volop te spelen. In het vrije spel kun je denken aan het bouwen van het kasteel, het versieren van stenen of een schilderij maken van de stenen.
In het rollenspel kun je denken aan rollen als de ridder, de kasteelvrouw en de prinses, de onderzoeker van het museum van stenen uit de steentijd, opa die thee zet en fotoalbums bekijkt en de fotograaf die zwart-witportretten maakt van opa en oma.
Dergelijke thema’s zijn ook zinvol omdat kinderen informatie krijgen. Want naast spelen en onderzoeken wil je kinderen ook nieuwe kennis leren. Daarmee vergroot je de woordenschat en kennis van de wereld.
Een voorbeeld in het thema “Bij opa en oma thuis” is het vergelijken van voorwerpen uit de jaren ’60 en ‘70 met hedendaagse voorwerpen. Je kunt denken aan de fluitketel, de waterkoker en de quooker. Daarmee demonstreer je op welke manier een voorwerp vroeger en hedendaags water heet maakt. En hoe die apparaten veranderd zijn. Of gebruik een vast telefoontoestel met een draaischijf, een draadloze telefoon en een smartphone. Je kunt ook denken aan het verzamelen van foto’s uit de tijd toen opa en oma jong waren en er portretten werden gemaakt.
Het thema van de Kinderboekenweek biedt ook kansen voor het ontwikkelen van historische kennis. Het thema “Bij opa en oma thuis” biedt voldoende aanknopingspunten om een beeld te geven terug in de tijd aan de hand van de voorwerpen.
De vraag is in hoeverre jonge kinderen de historie van deze onderwerpen ook begrijpen.
Hebben ze tijdsbesef? Hebben ze ook historisch besef? Welke informatieve boeken en prentenboeken passen dan bij het gekozen onderwerp in deze Kinderboekenweek?
Tijdsbesef
Kleuters hebben nog geen volgroeid tijdsbesef. Tijd is voor hen een abstract begrip, want ze maken nog geen onderscheid tussen hun subjectieve tijdservaring en het objectief tijdsverloop. Veel jonge kinderen snappen begrippen zoals vandaag, gisteren en eergisteren en woorden als even, zo meteen, direct, nu, later, lang geleden en straks, maar kunnen er nog amper een inhoudelijke voorstelling van maken.
Daarvoor is een grote woordenschat over tijd nodig en hebben ze voldoende ervaringen moeten kunnen opdoen met tijd.
Tijdsbesef ontwikkelt zich gaandeweg de kleuterperiode doordat de leerlingen tijd op een praktische wijze hebben ervaren. Zo meteen duurt net zolang als de vijf rode minuten op de time-timer.
Ook verhalen dragen bij aan historisch tijdsbesef. Daarmee wordt hun nieuwsgierigheid en voorstellingsvermogen geprikkeld. De beelden uit prentenboeken en informatieboeken dragen bij aan historisch tijdsbesef, zonder dat je precies het moment of jaartal hoeft te benoemen.
Op welke wijze ga jij historisch besef laten ontwikkelen?
Je kunt kiezen voor prentenboeken en informatieve boeken, waarin tijd en historisch besef aan bod komt. De inhoud ligt dicht bij de belevingswereld van de kinderen. Enkele voorbeelden:
Josephina een naam als een piano van Jaap Robben.
In dit prentenboek staat de verwondering van een kind centraal over de voorgeschiedenis van een oma. Oma’s zijn niet altijd oma geweest, want ooit was oma zelfs een baby. Toen het kleinkind werd geboren werd oma vanzelf een oma.
Een boek waarin de tijd verstrijkt in de tekst en illustraties is We hebben een hoed van Jon Klassen.
Twee schildpadden vinden een hoed in deel 1, de ochtend. Die hoed staat hen allebei goed, maar er maar één hoed. In deel 2 wordt het avond en neemt de spanning toe want de schildpadden willen allebei de hoed. In deel 3 wordt het nacht en gaan ze slapen en dromen ze dat ze beide een hoed ophebben.
Hoe je een wollige mammoet moet wassen van Robinson & Hindley
Een mammoet heeft heel veel haar. Dat is lastig wassen en kammen! In verschillende lessen krijgen kinderen in de gebiedende wijs tips, hoe ze een mammoet moeten wassen. Iedere les bevat duidelijke tekeningen en kinderen ontdekken hoe ze stapsgewijs de tijd in een juiste volgorde leren gebruiken.
Je kunt ook de uitdaging aangaan om boeken te kiezen, waarin de tijd en het historisch besef vanuit feitelijke geschiedenis wordt aangereikt. De boeken lijken op het eerste gezicht door de onderwerpen minder geschikt voor jonge kinderen, maar de inhoud enof de illustraties zijn rijk, waardoor het waard is om in kleine groepjes te bespreken. Enkele voorbeelden:
De Steen en de tijd van Rian Visser & Tineke Meirink
In dit boek worden de kinderen door de tijd meegenomen vanaf een ijstijd, 150.000 jaar geleden. Een steen glijdt vanuit het noorden naar Nederland. Als het ijs smelt heeft de steen een functie in het leven van boeren, Romeinen, ridders en stedelingen in de hedendaagse tijd.
Tijdlijn van Peter Goes en Sylvia van den Heede is een groot boek. Dat is ook nodig, want de illustraties zitten boordevol details en informatie over diverse geschiedenisonderwerpen.
Het boek zit vol weetjes over grote krijgers en kunstenaars, de Griekse wijsgeren, het eerste schrift, het Wilde Westen en de flowerpower. Een boek om lekker samen met enkele geïnteresseerde kinderen in een leeshoek te bekijken.
